خبرگزاری مهر، گروه سیاست- فهیمه رضیان، سینا سنجری: پای صحبت هر اصلاح‌طلبی که می‌نشینیم و خاطره ائتلاف اصلاحات با اعتدال در سال ۹۴ را یادآوری می‌کنیم، سر درد دلشان باز می‌شود و از بدقولی‌های طیف نزدیک به دولت می‌گویند، تا جایی که محمدرضا عارف رئیس شورای عالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان اعلام کرد «اصلاح‌طلبان در انتخابات ۹۸ مجلس ائتلاف نمی‌کنند. ما در سال ۹۴ به اجبار تعامل کردیم» اما همه اصلاح‌طلبان مجلس نظر عارف را قبول ندارند.
ظهر یک روز گرم تابستانی در ایام تعطیلات مجلس برای مصاحبه به دفتر ساکت و آرام حجت‌الاسلام «مهدی شیخ» عضو فراکسیون امید مجلس شورای اسلامی رفتیم.
او برخلاف برخی اصلاح‌طلبان از جمله عارف معتقد است «ائتلاف اشتباه نبود» و در توجیه ائتلاف می‌گوید «نگاه سلبی و سیاست ائتلاف برای جلوگیری از رأی آوردن یک جناح خاص و تعامل اصلاح‌طلبان با نظام از طریق اصولگرایان معتدل بود»
شیخ در این مصاحبه از اظهار نظر درباره دیدگاه سعید حجاریان پیرامون «مشارکت مشروط» در انتخابات طفره می‌رود اما در عین حال «نظریه تحریم انتخابات را نظریه‌ای بی اصالت و حاشیه‌ای» می‌داند.
این نماینده اصلاح‌طلب مجلس در برابر انتقادات به عملکرد فراکسیون امید مواضعی صریح دارد و می‌گوید «فراکسیون امید مأموریت بزرگی را انجام داده و با برطرف کردن سوء تفاهمات راه ورود اصلاح‌طلبان به حاکمیت را باز کرده است»
نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی بزرگترین مشکل ائتلاف که موجب از اکثریت افتادن فراکسیون امید در مجلس دهم شد را «وجود دو رئیس مجلس بالقوه (عارف) و بالفعل (لاریجانی) در لیست امید» می‌داند.
او می‌گوید «ائتلاف با طیف لاریجانی اشتباه نبود اما عدم پایبندی به لیست امید اشتباه بود. فکر نمی‌کردند آقای لاریجانی به لیست پایبند نباشد. اما او از ابتدا آن طرف(فراکسیون مستقلان) رفت و از لیست امید جدا شد.»
البته شیخ معتقد است این اشتباه را اصلاح‌طلبان در قبال روحانی نیز انجام دادند و از اول با او اتمام حجت نکردند. او می‌گوید «عین همین اتفاق در حمایت از آقای روحانی افتاد، اصلاحات از ابتدا به آقای روحانی اعلام نکرد که ما از شما حمایت می‌کنیم و در مقابل چه می‌گیریم یعنی هیچ اتمام حجت و صحبتی نشد، اگر صحبتی می‌شد آقای روحانی نمی‌گفت که من خودم آمدم و شما من را نیاوردید و از این دست تعبیرات.»
شیخ همانند سایر اعضای فراکسیون امید که در انتخابات ۹۶ در ستاد حامیان روحانی حضور داشتند و در شهرستان‌ها و تهران در حمایت از او سخنرانی می‌کردند، حامی روحانی بود اما امروز معتقد است «محبوبیت و مقبولیت دولت به دلیل تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی کاهش یافته است»
فراکسیون امید بعد از انتخاب روحانی در سال ۹۶، حمایت‌های خود را از دولت ادامه داد تا جایی که محمدرضا عارف رئیس فراکسیون امید اعلام کرد «تا جایی مطالبات مردم را پیگیری می‌کنیم که موجب تضعیف دولت نشود» اما علیرغم تمام این همراهی‌ها مهدی شیخ می‌گوید «روحانی به اصلاح‌طلبان سوءظن دارد»، او معتقد است «روحانی در سال ۹۲ همراهی بیشتری با اصلاح‌طلبان داشت اما از سال ۹۶ به بعد نسبت به فراکسیون امید سوء ظن پیدا کرد.»
متن کامل این مصاحبه به شرح زیر است:
آقای عارف اعلام کرده است «اقلیت موثر در مجلس ارزشمندتر از اکثریت غیر همراه است» البته به نظر می‌رسد بقیه اعضای فراکسیون چنین نظری ندارد. آقای تابش اعلام کردند «ما معتقد به ائتلاف اصولگرایان و اصلاح‌طلبان هستیم»، آقای مطهری نیز با عدم ائتلاف مخالف بود، نظر شما در این خصوص چیست؟
کشور ما دارای شرایط شناوری است، ما مستقیما درگیر جنگ هستیم هر کشوری که این مشکلات را داشته باشد فضای آن به شدت امنیتی خواهد شد اما ملت ما طی ۴۰ سال گذشته به این مشکلات عادت کرده است بنابراین می‌تواند برنامه‌های خود را پیش ببرد.
مقبولیت آقای روحانی، از زمانی کاهش یافت که آمریکا وارد فاز تحریم‌ها شد و فروش ارز به ایران را محدود و بحران ارزی ایجاد شد. معتقدم که می‌توانیم مسائل و مشکلات اقتصادی کشور را در شرایط تحریم برطرف کنیم و به گونه‌ای برنامه‌ریزی نماییم که اقتصاد کشور متکی به نفت نباشد اما تا به امروز نتوانسته‌ایم چنین اقدامی را انجام دهیم.
بین آنچه باید انجام شود و آنچه می‌توانیم انجام دهیم و با آنچه انجام شده است تفاوت زیادی وجود دارد. باید برنامه ریزی کنیم، نفت بلای جان اقتصاد کشور شده است، به دلیل اتکای اقتصاد کشور به نفت اقتصاد ما ضربه پذیر است، اگر شرایط کشور بحرانی نباشد و بتوانیم مثل کشورهای دیگر نفت بفروشیم باز هم اقتصاد کشور در قبال تکانه‌های قیمت نفت آسیب پذیر خواهد بود.
اتخاذ تصمیمات سیاسی در شرایط انتخاباتی بر اساس مقبولیت گروه‌ها و افراد سیاسی در میان مردم است. دولت به خاطر بحران ارزی و تحریم‌ها و وارث آنچه که بود محبوبیتش کاهش یافته است.
دولت در زمینه سیاست‌های اقتصادی مانند دولت قبل عمل کرد و از طرفی مقبولیت روحانی از زمانی کاهش یافت که آمریکا وارد فاز تحریم‌ها شدمتاسفانه دولت در زمینه سیاست های اقتصادی مانند دولت قبل عمل کرد. در برخی مسائل اعتراض می شد که چرا در دولت نهم و دهم فلان روش به کار گرفته شده است اما همان روش ها در دولت یازدهم و دوازدهم ادامه یافت، برخی از این دنباله روی ها اجتناب ناپذیر بود مثل مسکن مهر. دولت گذشته اقداماتی در این زمینه انجام داده بود که دولت فعلی باید آن را تکمیل می کرد به عنوان مثال زیرساخت‌های لازم برای مسکن مهر فراهم نشده بود، مدارس ساخته نشده بود، واحدهای آتش‌نشانی و واحدهای مسکن مهر کامل نشده بود.
به عنوان مثال در زمینه پرداخت یارانه مجلس آمادگی لازم برای همکاری با دولت جهت اصلاح نظام یارانه ها را داشت. در برخی از موارد دولت می توانست رویه ها را اصلاح کند اما این کار را انجام نداد.
یکی از مشکلات دولت های قبلی این بود که به صورت دستوری تلاش داشتند تا قیمت بنزین، ارز و کالاها و خدمات را ثابت نگاه دارند که این تصمیمات مورد اعتراض اقتصاددانان بود؛ دولت یازدهم و دوازدهم هم این روش را ادامه داد.
برخی از اقدامات دولت قبل باید به صورت اجتناب ناپذیری ادامه پیدا می‌کرد چون دولت به مردم تعهد داده بود اما برخی موضوعات مانند یارانه‌ها علیرغم آمادگی مجلس برای همکاری با دولت در جهت هدفمندی، دولت وارد میدان نشد. یکی از بزرگترین دستاوردهای دولت این بود که تنش را از فضای اقتصاد و سیاست داخلی و خارجی دور کرد اما بازگشت مجدد تحریم‌ها موجب کاهش مقبولیت دولت شد.
در صورت تغییر شرایط جامعه، رویکرد به دولت تغییر خواهد کرد علاوه بر این ائتلاف و یا عدم ائتلاف بستگی به این دارد که چه مقدار از نامزدهای اصلاح‌طلب تایید صلاحیت خواهند شد که این عامل تعیین کننده و مهم است.
شما فکر می‌کنید اصلاح‌طلبان نمی‌توانند لیست ۳۰ نفره از نامزدهای تایید صلاحیت شده برای انتخابات ارائه دهند؟
باید دید می‌توانند یا نه
لیست امید در تهران شامل ۲۸ نماینده اصلاح‌طلب و تایید صلاحیت شده بود و فقط کاظم جلالی و بهروز نعمتی از بین اعتدالیون وارد این لیست شدند، آیا در دوره آینده نیز می‌توانید با همین نامزدها در انتخابات شرکت کنید؟
ممکن است همین افراد نیز رد صلاحیت شوند، باید کل کشور را در نظر گرفت. در مجلس اگر همه ۳۰ نفر نمایندگان تهران از اصلاح‌طلبان باشند باز هم اکثریت با کل نمایندگان به دست می‌آید.
یکی از مشکلات مجلس دهم این است که اکثریت ندارد و هیچ گروهی نمی‌تواند برای مجلس برنامه‌ریزی کند. به دلیل تاثیرگذاری این عوامل متغیر، در جبهه اصلاح‌طلبان این اعتقاد وجود دارد که برای حضور در انتخابات باید برای شرایط مختلف سناریوهای مختلفی طراحی شود، مسلما هر گروه سیاسی که بداند خودش اکثریت را در اختیار دارد با گروهی دیگر ائتلاف نمی‌کند.
علت ائتلاف در انتخابات مجلس دهم و تشکیل دولت های یازدهم و دوازدهم چه بود؟
نگاه دیگری نیز درباره ائتلاف وجود دارد، در این تحلیل عده‌ای معتقدند که نباید اجازه دهیم جریانی که آسیبش به کشور زیاد است به قدرت برسد، این نگاه سلبی معطوف به یک جریان خاص است. بر اساس این دیدگاه ائتلاف با گروه‌های مخالف آن جریان خاص به نفع ماست. در این صورت آن جریان خاص رأی نخواهد آورد. طبق این استراتژی دو دلیل برای ائتلاف وجود دارد؛ اول جلوگیری از رای آوردن جریان خاص و دوم تعامل با نظام.
به هر حال جریان اصولگرای معتدل تعامل خوبی با نظام دارد، جریان اصلاح‌طلب هم به دلیل اتفاقاتی که افتاد یک مقدار مشکل تعامل با نظام دارد، امروز در جریان اصلاح‌طلب فقط یک نفر عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام است که آن آقای عارف است.
افرادی خود را منتسب به اصلاح‌طلبان می‌کنند که برانداز بوده و در جرگه اپوزیسیون جای دارند و می‌خواهند تفکر خود را بر جریان اصلاحات تسری دهندمجید انصاری و سید محمد صدر هم عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام هستند!
حالا دو نفر، به هر حال انگشت‌شمار هستند. بقیه اعضای مجمع ممکن است معتدل باشند و یا گرایشات اصولگرایانه داشته باشند اما تنها فردی که از جبهه اصلاحات در مجمع تشخیص مصلحت نظام عضو است آقای عارف است.
نگاه اول، این است که اگر شما اکثریت را نداشته باشید، ائتلاف کنید، این ائتلاف دو سود دارد، اول اینکه افراد تندرو که خواسته یا ناخواسته ضرباتی را به روند متعادل نظام می‌زنند، رای نیاورند. دوم، جریان اصلاح‌طلب جریانی است که پشتیبانی مردم را در اختیار دارد و جریان اصولگرا نیز جریانی است که با بدنه نظام تعامل دارد. این دو جریان می‌توانند با هم تعامل کرده و از این طریق بیشتر به مردم خدمت کنند. تلاش ما این است که دولت و مجلسی که روی کار می‌آید بیشتر بتواند کار کند. بنابراین باید هم پشتیبانی مردمی داشته باشیم و هم با نظام ارتباط برقرار کنیم.
امروز مباحثی در مورد تحریم انتخابات مطرح می‌شود، نظر شما در مورد این موضع گیری‌ها چیست؟
بحث های دیگری که در مورد عدم حضور در انتخابات مطرح می‌شود، حاشیه‌ای بوده و اصیل نیست. اصیل نیست زیرا افرادی خود را منتسب به اصلاح طلبان می‌کنند که برانداز بوده و در جرگه اپوزیسیون جای دارند. حرف‌ها و شعارهای این گروه اصالت ندارد چون با بدنه ارتباط ندارند و حاشیه هستند. از طرف این افراد موضوع تحریم انتخابات مطرح می‌شود. آقای خاتمی گفته بودند: «ما در انتخابات شرکت می‌کنیم اما در هر شرایطی و به هر شکلی شرکت نمی‌کنیم» که منظور ایشان سطح شرکت در انتخابات بود. اما افراد برانداز می‌خواستند این اظهار نظر اقای خاتمی را به معنای تحریم انتخابات ترجمه کنند.
به نظر شما مشارکت مشروط در انتخابات به معنای تحریم انتخابات نیست؟
اصلاً به این معنا نیست، به معنای تعیین سطح برای حضور در انتخابات است بدین معنا که ما در انتخابات لیست خواهیم داد یا خیر.
بحث مشارکت مشروط را از ابتدا آقای حجاریان مطرح کردند که به نوعی تهدید نظام به تحریم انتخابات بود.
من کاری به حرف های دیگران ندارم، فقط در مورد حرف‌های آقای خاتمی صحبت می کنم. دیدگاه من این است که عرض کردم، مطالبی غیر از این حرف‌ها اصیل نیست چون از جریان اصلاحات خالص نشأت ندارد. در بین اصولگرایان نیز افرادی حضور دارند که تفکر امام، رهبری و تفکر جمهوری اسلامی را قبول ندارند. به قول بزرگی این افراد اصلاح‌طلب‌نما و اصولگرانما هستند. متاسفانه گاهی این افراد بر جریان سیاسی اصولگرا غلبه می‌کنند و افکار خود را به تمام جریان اصولگرایی تسری می‌دهند.
در میان اصلاح‌طلبان نیز گاهی افراد حاشیه‌ای و غیر اصیل غلبه می‌کنند و تفکر خود را به جریان اصلاح‌طلب تسری می‌دهند و اندیشه‌هایی مانند دوگانگی اسلام، دین و جمهوریت را مطرح می‌کنند. در میان اصولگرایان نیز این جریانی دوگانگی دین و مردم با طرفداری از دین را مطرح می‌کنند. در میان اصلاح‌طلبان این جریان غیر اصیل دوگانگی دین و مردم با طرفداری از مردم را مطرح می‌نمایند.
نظر شخصی شما در مورد ائتلاف در انتخابات چیست؟
هنوز در این زمینه به نتیجه‌ای نرسیدم.
فراکسیون امید و جریان اصلاحات در زمینه ائتلاف و یا عدم ائتلاف با اعتدالیون به نتیجه رسیده است؟
خیر، هنوز به نتیجه نرسیده‌اند البته صحبت‌ها شروع شده است.
شما قائل به آسیب‌هایی که اصلاح‌طلبان در ائتلاف با اعتدالیون متحمل شدند، هستید؟
ببینید ما فراموش کار هستیم و حافظه تاریخی نداریم. لیست امید برای تحقق یک استراتژی خاص ایجاد شد، این استراتژی برای چهار سال بود نه فقط برای پیروز شدن در انتخابات، نباید این استراتژی فراموش می شد اما برخی فراموش کردند.
بر اساس آن استراتژی لیست امید کاملا موفق عمل کرد. اسم فراکسیون را به این دلیل امید گذاشتیم که می خواستیم همان استراتژی ادامه پیدا کند وگرنه اسم فراکسیون را فراکسیون اصلاحات می گذاشتیم، می‌خواستیم استراتژی که بر اساس آن لیست امید تشکیل شد، در فراکسیون امید ادامه پیدا کند. نمی‌خواستیم این گونه تصور شود که لیست امید می‌خواهد حرف اصلاح طلبان را بزند. استراتژی لیست امید به صورت موفق انجام شد؛ استراتژی ما این بود که سوءتفاهمات اصلاحات با نظام برطرف شود.
نمی‌خواستیم اینگونه تصور شود که لیست امید می‌خواهد حرف اصلاح‌طلبان را بزند؛ استراتژی لیست امید این بود که سوءتفاهمات اصلاحات با نظام را برطرف کندخیلی‌ها می‌گفتند اصلاح‌طلبان ضد نظام هستند و سوار این موضوع شده بودند و حتی در برخورد با یک کارمند و یک مدیر ساده می‌گفتند این فرد اصلاح‌طلب و ضد انقلاب است و باید اخراج شود. من خودم مواردی را دیدم که افراد به جرم اصلاح‌طلبی اخراج شدند، این امر ضربه زیادی به جامعه و نظام وارد کرد. تلاش ما این بود که این سوءتفاهم برطرف شود. این سوءتفاهم مصنوعی بوده و جریان مقابل ایجاد کرده بود البته اتفاقات ناگوار و اشتباهاتی هم رخ داده بود. پیدایش این اشتباهات نیز از جریان مقابل نشأت می‌گرفت که می‌خواست جریان اصلاحات را به این سمت سوق دهد.
امروز اصلاح‌طلبان و اصولگرایان مجلس رابطه خوبی دارند، حتی برخی اصولگرایان می‌گویند بین ما و شما یک خط فرضی فاصله وجود دارد. بنابراین فراکسیون امید در انجام استراتژی خود موفق بوده است.
شما معتقدید راهبرد ائتلاف در انتخابات مجلس برای اصلاح‌طلبان آورده داشته است؟
بله، دقیقا.
هزینه‌های این ائتلاف برای اصلاح‌طلبان چه بوده است؟
یکی از راهبردهای کلان و اصلی لیست امید ایجاد تعامل بین نظام و اصلاح‌طلبان بود که این تعامل انجام شد. لیست امید، لیست اکثریت در مجلس نبود که ما انتظار اکثریت را از آن داشته باشیم، برخی از انتقادات به لیست امید ناشی از این است که لیست امید را در مجلس اکثریت می‌بینند.
شما تازه فهمیدید در مجلس اکثریت را ندارید یا از ابتدا هم به چنین چیزی اعتقاد داشتید؟ اصلاح‌طلبان در آن دوره حرف‌های دیگری می‌زدند.
از اول اکثریت را در اختیار نداشتیم، باید لیست امید را از فراکسیون امید تفکیک کرد، لیست امید اکثریت بوده و هست، ولی فراکسیون امید اکثریت مجلس را در اختیار ندارد.
بزرگترین مشکل لیست امید این بود که دو رئیس مجلس در لیست امید حضور داشتند، آقای لاریجانی که رئیس مجلس بود و آقای عارف قرار بود، رئیس مجلس بشود. مشکل اصلی لیست امید این بود اگر این مشکل وجود نداشت و امید اکثریت مجلس را در اختیار داشت، فراکسیون امید با اکثریت کار خود را پیش می‌برد.
قبل از انتخابات درخصوص این مشکل صحبتی نشده بود؟
کسانی که لیست امید را بستند فکر می‌کردند که ساز و کار مجلس و فراکسیون این مشکلات را حل می‌کند اما آقایان بر اساس ساز و کارها پیش نرفتند، پیش بینی نکرده بودند که ممکن است برخی به لیست امید پایبند نباشند، در واقع از همان ابتدا که لیست امید تشکیل شد پایبندی به این لیست وجود نداشت.
در همه جای دنیا فراکسیون‌ها بر اساس لیست انتخاباتی تشکیل می‌شوند و در فراکسیون رئیس مجلس و سایر پُست‌ها تعیین می‌شوند اما آقای لاریجانی از ابتدا آن طرف(فراکسیون مستقلان) رفت و از لیست امید جدا شد. مشکل لیست امید این بود که دو رئیس مجلس بالقوه و بالفعل در آن حضور داشت. مشکل لیست امید این بود که دو رئیس مجلس بالقوه(عارف) و بالفعل(لاریجانی) در آن حضور داشتاز همان روزی که لیست امید رای آورد آقای لاریجانی برای به دست آوردن کرسی ریاست، فعالیت های خود را آغاز کرد.
شما فکر می‌کنید تاکتیک حمایت از آقای لاریجانی و طیف مرتبط با ایشان، اشتباه بود؟
خیر، یک ائتلاف شکل گرفت و این ائتلاف اشتباه نبود، در روند کار اشتباهات ایجاد شد، عدم پایبندی به لیست امید اشتباه بود. فکر نمی کردند که آقای لاریجانی به لیست پایبند نباشد. شاید کسانی که لیست امید را بستند اصلاً چنین مشکلی را پیش‌بینی نمی‌کردند.
عین همین اتفاق در حمایت از آقای روحانی افتاد، اصلاحات از ابتدا به آقای روحانی اعلام نکرد که ما از شما حمایت می‌کنیم و در مقابل چه می‌گیریم؛ هیچ اتمام حجت و صحبتی نشد، اگر صحبتی می‌شد آقای روحانی نمی گفت که من خودم آمدم و شما من را نیاوردید و از این دست تعبیرات.
وقتی که آقای عارف قرار بود از انتخابات انصراف دهد کسی که واسطه شده بود، به آقای روحانی نگفت که نامزد اصلاح‌طلبان انصراف می‌دهد و در قبال آن شما باید فلان اقدامات را انجام دهید؟
هیچ صحبتی نشد، فکر کردند ما با هم ائتلاف می‌کنیم و در آینده با هم کار خواهیم کرد. در سال ۹۲ و ۹۶ این اتفاق افتاد. آقای روحانی در سال ۹۲ همراهی بیشتری با اصلاح‌طلبان داشت، تا آقای روحانی در سال ۹۶. از سال ۹۶ به بعد آقای روحانی نسبت به لیست امید سوء ظن پیدا کرد باید دید این سوء ظن چیست و از کجا ایجاد شده است. اوایل ریاست جمهوری در سال ۹۲ آقای روحانی خیلی اصلاح‌طلبانه صحبت می‌کرد اما بزرگان اصلاحات به ملاقات ایشان رفتند و گفتند «چرا انقدر تند صحبت می‌کنید؟ یکی از دلایلی که ما به سراغ شما آمدیم، این بود که بتوانیم با نظام تعامل کنیم، اگر موضع گیری‌های شما تندتر از ما باشد دیگر فایده‌ای ندارد.»
اینکه اصلاح طلبان مأموریتی به آقای روحانی ندادند آیا به این خاطر بود که در انتخابات در موضع ضعف بودند و ناچار به حمایت از روحانی شدند؟
خیر، مردم به خاطر حرف اصلاح‌طلبان به روحانی رأی دادند.
اگر مردم به حرف اصلاح‌طلبان بودند چرا جریان اصلاحات از عارف حمایت نکرد؟
می خواستند که کار ائتلافی باشد، اصلاح‌طلبان در نقطه ضعف قرار نداشتند، دست برتر را در انتخابات داشتند و رأی اصلاح‌طلبان بیشتر بود اما باید با معتدلین، مکمل یکدیگر می‌شدند تا رای بیاورند.
در بدنه اصلاحات و خارج از آن وقتی انتقاداتی به فراکسیون امید می‌شود خیلی‌ها می گویند که فراکسیون امید و لیست امید محصول نظارت شورای نگهبان هستند یا معتقدند اعضای فراکسیون امید اصلاح‌طلبان حداقلی یا درجه دو محسوب می‌شوند، شما اعتقاد دارید که اعضای امید اصلاح‌طلب حداقلی هستند؟
باید دید شاخص اصلاح‌طلبی چیست که حداقلی و حداکثری در رابطه با آن مطرح می‌شود.
کسانی که لیست امید را بستند فکر نمی‌کردند لاریجانی به امید پایبند نباشدبه نظر می‌آید بدنه اجتماعی و خواص جریان اصلاحات، مجلس ششم را شاخص اصلاح‌طلبی واقعی یا حداکثری می‌دانند؟
ضمن احترام به نمایندگان مجلس ششم، فکر نمی‌کنم مجلس ششم شاخص باشد.
به نظر شما مردم به شما رای دادند که مجلس ششم ایجاد کنید؟
خیر، من در شورای عالی اصلاح‌طلبان حضور نداشتم اما گمانم این است که ما بر این مبنا انتخاب نشدیم و در لیست امید قرار نگرفتیم. اصلاح طلبان ما را بر این مبنا در لیست قرار ندادند. استراتژی لیست امید این نبود، علاوه بر این برخی از حرکات مجلس ششم را نیز اشتباه می‌دانستند. به تعبیری می‌توان گفت برای بستن لیست امید، اصلاح‌طلب تند نمی‌خواستند. بحث این بود که اصلاح‌طلبان و اصولگرایان معتدل وارد لیست امید شوند.
علت اینکه اصلاح‌طلبان از عملکرد فراکسیون امید راضی نیستند چیست؟
ببینید کلی‌گویی راه به جایی نمی‌برد، کسی که حرف کلی می‌زند حرفش ارزشی ندارد، اگر اعتراضی دارند باید بگویند فلان جا لیست امید باید این کار را می‌کرد و نکرد. اگر پیدا کردید، بفرمایید. لیست امید توانست راه استقرار اصلاح‌طلبان در مدیریت کلانشهرها را باز کند. ما با اینکه اقلیت بودیم اما توانستیم این نقش را ایفا کنیم، اصلاح‌طلبان در کلان شهرها در پُست‌های مختلف مستقر شدند، این کار بزرگی بود. از این مأموریت بزرگتر وجود نداشت.
یک وقت کسی می خواهد داد و بیداد کند و حرف‌های نامربوط بزند که ارزش و خروجی و نتیجه خاصی ندارد اما لیست امید با برطرف کردن سوء تفاهمات، راه ورود اصلاح‌طلبان به حاکمیت را باز کرد.
خانم سلحشوری در نطق خود گفتند «نظارت استصوابی اجازه انتخاب به حق را از مردم گرفت و مردم ناچار شدند به ما رای دهند»، به نظر شما اصلاح‌طلبان مجلس خودشان را شایسته نمایندگی مجلس نمی‌دانند؟
روحانی ۹۲ همراهی بیشتری با اصلاح‌طلبان داشت، تا روحانی ۹۶؛ از سال ۹۶ به بعد آقای روحانی نسبت به لیست امید سوء ظن پیدا کردصحبت‌های خانم سلحشور اشاره به چیز دیگری دارد. مردم حق دارند به هر کسی که صلاحیت‌های لازم را دارد رأی بدهند، بنابراین هرکس و نهادی که بخواهد برای مردم اعمال سلیقه کند اشتباه است. شورای نگهبان نباید حق مردم را سرکوب کند، اگر فردی شرایط حداقلی را داشت، باید تایید صلاحیت شود.
عملکرد دولت و ضعف‌های آن چقدر به جریان اصلاحات آسیب وارد کرد؟
ضعف‌های دولت، علیرغم صحبت‌هایی که می‌شود به جریان اصلاحات آسیب جدی وارد نکرده است زیرا همه مردم می‌دانند که این دولت اصلاح‌طلب نیست و آقای روحانی هم اصلاح‌طلب نیست. مردم می‌دانند که اصلاح‌طلبان از دولت حمایت کردند اما معتقدند که این دولت آن طوری که اصلاحات می‌خواست عمل نکرد و به عبارت دیگر فاصله زیادی بین عملکرد دولت و خواسته اصلاح‌طلبان وجود داشت. مردم دولت اصلاحات را به عنوان شاخص قبول دارند و اگر دولت اصلاحات نبود مردم شاخص نداشتند اما دولت اصلاحات را تجربه کردند و عملکرد دولت فعلی را با دولت اصلاحات مقایسه می‌کنند.
عملکرد و نظرات دولت و اصلاح‌طلبان در برخی زمینه ها تفاوتی نداشته و خوب عمل کرده‌اند. در بحث سیاست خارجی هیچ اختلاف سلیقه بین اصلاح‌طلبان و دولت وجود نداشت. این روش حتی بر اساس نظرات رهبری انقلاب پیش‌رفت و هیچ اختلافی بین اصولگرایان معتدل، آقای روحانی، لاریجانی، اصلاح طلبان و نظام در زمینه سیاست خارجی وجود نداشته است.
یک جریانی از اصولگرایان مخالف این عمل بودند اما گفتگوها کاملاً در چارچوب نظرات کلان رهبری انقلاب پیش رفته است. اگر اتفاقی افتاده است به دلیل بد عهدی بوده است و نباید دولت محکوم شود. کسانی که بدعهدی کردند، باید محکوم شوند. هر جریانی که بخواهد از بد عهدی‌های دشمن برای پیشبرد اهداف خود استفاده کند خیانت کرده است.
در حوادث دی ماه سال ۹۶، دو رئیس‌جمهور پیشین داشتیم، یکی از روسای جمهور بر این موج سوار شد تا برای خود سرمایه اجتماعی فراهم کند و دیگری سرمایه اجتماعی را هزینه کرد تا به نظام و مردم آسیبی وارد نشود. مصالح مردم و نظام مقدم است. باید از خودمان هزینه کنیم نه اینکه موج سواری کرده و هزینه‌های نظام را افزایش دهیم تا سرمایه اجتماعی برای خودمان درست کنیم. افرادی که از بدعهدی طرف مقابل سوء استفاده می‌کنند تا برای خودشان سرمایه اجتماعی ایجاد کنند، اشتباه می‌کنند.
لیست امید با برطرف کردن سوء تفاهمات، راه ورود اصلاح‌طلبان به حاکمیت را باز کردشما می‌گویید دولت اصلاح‌طلب نیست، در حالی که بسیاری از عناصر دولت یازدهم و دوازدهم از جمله آقایان جهانگیری، حجتی، شریعتمداری، همتی، زنگنه، ابتکار، مولاوردی، طیب‌نیا، نیلی و... همگی اصلاح‌طلب بودند و هستند!
ما به اشخاص کاری نداریم در رابطه با حرکت‌ها صحبت می‌کنیم، من درباره اشخاص صحبت نمی‌کنم.
فراکسیون امید به عنوان جریان حامی دولت که در مجلس ابزارهای نظارتی زیادی هم داشت، سهمی در ناکارآمدی دولت دارد؟
ممکن است داشته باشد، شرایط دولت شرایط خاصی بود، عمده‌ترین مشکل این دولت همان مواردی بود که اشاره شد، ادامه دادن راه غلط اقتصادی. مهمترین ایراد دولت همین بود.
شما می‌توانستید با استفاده از ابزارهای نظارتی که در اختیار دارید از انحراف دولت جلوگیری کنید، ابزارهایی مانند استیضاح، اعمال ماده ۲۳۴ و شکایت از دولت، سوال از رئیس‌جمهور، سؤال از وزیر، اما فراکسیون امید در این حوزه عملکرد ضعیفی داشت.
فراکسیون امید در مجلس تلاش زیادی انجام داد. کلیت مجلس اعم از اصلاح‌طلب و اصولگرا برای این موضوع پافشاری کردند که روند استیضاح ها نباید ادامه پیدا کند. تجربه ما این بود که هر گزینه‌ای که رفت گزینه ضعیف‌تری روی کار آمد. از سوی دیگر طرف مقابل از حربه سوال و استیضاح بسیار زیاد استفاده می‌کرد که این امر موجب می‌شد دولت فشل شود، این موضوع خود به خود دست ما را می‌بست. طرف مقابل از طرح سوال، انگیزه‌های سیاسی داشت اما درعین حال بارها آقای عارف به دولت تذکراتی دادند.
در ادوار مختلف مجلس، نمایندگان تهران همیشه به عنوان موتور محرکه مجلس عمل می‌کردند، مثلا در مجلس نهم همزمان با نوسانات ارزی در زمان آقای احمدی‌نژاد تندترین انتقادات از طرف نمایندگان اصولگرایی که همسو با دولت بودند، مطرح شد اما در مجلس دهم نمایندگان تهران که همگی عضو فراکسیون امید بودند نتوانستند نقش موتور محرکه را ایفا کنند، چرا حامیان دولت در مجلس از موضع انتقاد وارد نشدند؟
فراکسیون امید آنجایی که باید انتقاد می‌کرد انتقاد کرد، آنجایی که باید سوال می‌کرد سوال کرد. بنده در کمیسیون فرهنگی از وزیر ارشاد و وزیر ورزش سوال کردم، وقتی هم آمدند و جواب دادند و اعلام کردند که تذکرات ما را اعمال می‌کنند، دیگر سوال را به صحن علنی نکشاندیم.
چرا به صورت فراکسیونی برای سوال از وزرا در زمینه اقتصادی ورود نداشتید؟
فراکسیون امید، وزرا را احضار کرده و تذکرات جدی به آنها می‌داد، وزرا نیز توضیحات خود را ارائه می‌دادند.
این جلسات چه مقدار در جلوگیری از انحراف دولت و یا اصلاح رویه‌ها تأثیرگذار بود؟
بسیاری از مشکلات کشور به وزرا ارتباطی ندارد، اول به حرکت کلان دولت ارتباط دارد که وزیر باید در آن چارچوب هم حرکت کند. دوم به حرکت شرایط کلی کشور مانند تحریم ها ارتباط دارد. سوم فساد در بدنه کشور مشکلات زیادی را ایجاد کرده است.
وزرای ما سالم هستند اما حریف فسادی که در قالب مافیا در بدنه کشور وجود دارد نمی‌شوند، اگر پایشان را هم از گلیم‌شان درازتر کنند آنقدر فشار زیاد است که مشکلات پیچیده‌تر خواهد شد. باید برای حل این مشکل فکری کرد، باید یکی از دغدغه‌های جریان های مختلف این باشد که علاجی برای این مریضی و بیماری پیدا کنند.
وزرای ما سالم هستند اما حریف فسادی که در قالب مافیا در بدنه وجود دارد نمی‌شوند، اگر پایشان را هم از گلیم‌شان درازتر کنند آنقدر فشار زیاد است که مشکلات پیچیده‌تر خواهد شدوقتی با وزرا صحبت می کنیم می بینیم که آنها می خواهند مشکلات حل شود اما حریف نمی‌شوند. روی این موضوع کار کارشناسی انجام شده است اما باید کارهای بیشتری انجام شود، ریشه برخی از این مفاسد در ناکارآمدی قوانین است.
قانون‌های زیادی وجود دارد، ۹۰ درصد رشوه‌هایی که گرفته می‌شود برای انجام کارهای قانونی است نه برای انجام کارهای غیرقانونی، به عنوان مثال فرد مامور برای دادن کنتور برق پول می‌گیرد، اگر پول ندهیم کل ساختمان با چندین میلیارد معطل می‌ماند. ممکن است بر اثر عدم بهره‌برداری به موقع ساختمان، سازنده به خاطر تعهداتی که ایجاد کرده است به زندان برود و یا بانک خانه‌اش را مصادره کند لذا مجبور است که رشوه بدهد.
دولت الکترونیک یکی از راهکارهای حل این مشکلات است که موجب شفاف‌سازی می‌شود و می‌تواند نقش مفیدی داشته باشد. در خصوص این موضوع به دولت تذکر دادیم.
به نظر می رسد شما هم دیدگاه آقای عارف را دارید که «وقتی من می‌توانم در جلسات خصوصی به وزرا تذکر بدهم دیگر نیاز نیست موضوع را به صحن علنی بکشانم.»
در هر شرایطی لازم نیست، نه اینکه کلا لازم نباشد. سوالات از وزرا باعث می‌شود وقت مجلس گرفته شود، با توجه به طرح‌ها و لوایح زیادی که در نوبت بررسی مجلس قرار دارد، طرح سوال از وزرا مشکلات زیادی برای وزرا ایجاد می‌کند. برخی مواقع در کمیسیون‌ها مواجهه هایی ایجاد می شود که به وزیر فشار زیادی وارد می‌کند. معتقدم هر جا لازم است باید نظارت را انجام داد اما بسیاری از نمایندگان قدیمی مجلس شامل اصولگرایان و اصلاح‌طلبان هم همین نظر را دارند، می‌گویند یا نباید استیضاح کرد یا اگر مجلس استیضاح می‌کند، وزیر باید کنار برود. به عبارت دیگر باید قبل از استیضاح آنقدر بررسی‌ها دقیق باشد که مجلس به این نتیجه برسد که جز کنار رفتن وزیر راه دیگری وجود ندارد.
آیا فراکسیون امید استیضاحی انجام داده است؟
فراکسیون امید در مواردی قصد استیضاح وزیر را داشته است اما وزیر استعفا داده است، عملا ما وزیر کنار گذاشته‌ایم اما به شکل استیضاح نبوده است و تنشی به دولت مجلس و جامعه وارد نشده است.
وزرایی که استعفا دادند می‌دانستند که قطعا استیضاح خواهند شد؟
همه آنها نه، اما تعدادی از آنها می‌دانستند.
نظر شما